Wojciech LubinskiPlanując zwiedzanie zachodniej części Litwy – w tym również terenów historycznej Żmudzi – koniecznie trzeba uwzględnić w swojej rozpisce region kretyngański oraz nadbałtycki kurort Połąga. A bonusem niech będzie wyprawa na Mierzeję Kurońską – do Neryngi.
Litewskie wybrzeże Bałtyku rozciąga się na długości niespełna 100 km. Największą miejscowością wypoczynkową – znaną jako letnia stolica Litwy – jest Połąga (Palanga). To nadmorskie miasto ma długą historię. Niegdyś było ważnym portem, przez który przechodził szlak handlowy. Później – w XIX wieku – Połąga stała się popularnym miejscem wypoczynku dla arystokracji, a pozostałością po tym okresie są zabytki architektoniczne, w tym drewniane wille np. „Anapilis”, „Romeo i Julia” „Morskie Oko” oraz Stara Apteka, założona w 1827 roku, która – co ciekawe – funkcjonuje do dziś.
Uzdrowisko w Połądze, założone przez Antoninę i Feliksa Tyszkiewiczów w XIX wieku szybko stało się popularne w polskich kręgach artystycznych. Nazywano je nawet „Nadbałtyckim Zakopanem”. Bywali w nim m.in. Stanisław Witkiewicz, Lucjan Rydel i Władysław Reymont. Wizytę w największym litewskim kurorcie nad Morzem Bałtyckim warto zacząć od Centrum Informacji Turystycznej. Tam turyści mogą obejrzeć film, prezentujący (w technologii 3D) historię Połągi. W punkcie informacyjnym znajdziemy także wiele polskojęzycznych publikacji, które ułatwią nam zwiedzanie miasta.
„Perła Połągi”
Główny deptak miasta, ulica Jonasa Basanavičiusa tętni życiem w ciągu dnia i wieczorem. Każdy wczasowicz przechodzi tą ulicą nawet po kilka razy dziennie, ponieważ to główny trakt prowadzący na molo. Jednak ci, którzy chcą uciec od zgiełku, znajdą w Połądze także wiele cichych zakątków, jak chociażby parki i dzikie plaże, gdzie można odetchnąć. „Perłą Połągi” jest Park Biruty – jeden z najpiękniejszych parków w Europie Północnej – zbudowany pod koniec XIX wieku (ma powierzchnię 100 hektarów).
W tym samym czasie powstał również pałac w stylu neoklasycystycznym (1897 r.). Dwupiętrowy ceglany budynek został zbudowany przez hrabiego Feliksa Tyszkiewicza jako jego stała rezydencja w Połądze. Od 1963 roku w Pałacu Tyszkiewiczów funkcjonuje oddział Litewskiego Muzeum Sztuki i od tego czasu mieści się w nim Muzeum Bursztynu. W jego zbiorach można znaleźć wiele historycznych i współczesnych okazów bursztynu, który od zamierzchłych czasów jest związany z wybrzeżem Bałtyku (bursztyn gromadzono przez tysiąclecia, a w czasach rzymskich był walutą regionu).
Muzeum w Połądze posiada jedną z największych kolekcji bursztynu na świecie (ok. 30 tys. eksponatów). Szczególną atrakcją jest „Kamień Słoneczny”, ważący ponad 3,5 kilograma.
W zalesionym obszarze parku znajduje się także 21-metrowa Góra Biruty, z której roztacza się wspaniały widok na morze. A niżej – także w obrębie Parku Biruty – położona jest plaża o długości 1,5 kilometra, posiadająca certyfikat Błękitnej Flagi. Oznacza to, że plaża ta spełnia najwyższe wymagania środowiskowe.
Popularnym miejscem spacerów jest molo, które istniało w tym samym miejscu już pod koniec XIX wieku. Hrabia Józef Tyszkiewicz (ojciec Feliksa Tyszkiewicza) zbudował najpierw przystań (w latach 1884–1889), a następnie drewniane molo (w 1892 r.) – most morski, wykorzystywany m.in. do transportu pasażerskiego. Po stu latach stary, zniszczony przez sztormy most został zastąpiony nowym (w 1998 r.). Z pomostu wczasowicze podziwiają zachody słońca.
Kretynga – miasto z ciekawą przeszłością
Będąc w zachodniej części Litwy – na terenach historycznej Żmudzi – warto odwiedzić także miasto Kretynga. To litewskie miasto – położone w pobliżu Połągi – ma długą historię i sporo ciekawych zabytków, związanych także z polskimi dziejami…
W Kretyndze można odnaleźć wiele ciekawych wątków, związanych z historią Polski. Miasto wchodziło w skład dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów – historycznego państwa, które powstało w 1569 roku na mocy unii lubelskiej, czyli zjednoczenia Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XVI wieku tutejsze posiadłości ziemskie należały do rodu Chodkiewiczów. Ufundowany przez Karola Chodkiewicza kościół katolicki pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny wraz z zespołem Klasztoru Franciszkanów odmienił życie Kretyngi. Wówczas rozpoczął się szybki rozwój miasta. Podczas zwiedzania kościoła należy zwrócić uwagę na oryginalne drzwi z początku XVII wieku. To najstarsze drewniane, ozdobne drzwi na Litwie. Widać na nich rzeźby, przedstawiające herb Chodkiewiczów oraz wizerunki: Karola Chodkiewicza, jego małżonki i syna.
W krypcie pod ołtarzem pochowani są członkowie rodu Chodkiewiczów. Jest też symboliczny sarkofag Jana Karola Chodkiewicza, gdyż miejsce jego pochówku nie jest znane. Kretynga jest nazywana „małym Watykanem” Litwy, ponieważ na jej obszarze znajduje się aż pięć klasztorów.
Majątki ziemskie położone na terenie Kretyngi, należące niegdyś do Chodkiewiczów – z biegiem czasu – przeszły we władanie innych rodów szlacheckich. W 1875 roku właścicielem miejscowych posiadłości został hrabia Józef Tyszkiewicz. Dawny dwór Tyszkiewiczów wraz z przyległą oranżerią stanowi główną atrakcję Kretyngi. Tyszkiewiczowie mieszkali tu do czasów II wojny światowej. Obiekt otoczony jest parkiem o powierzchni kilkunastu hektarów, w którym rosną stare dęby. Mieści się w nim Muzeum Kretyngi. W stylowych wnętrzach z przełomu XIX i XX wieku można oglądać ciekawe ekspozycje, nawiązujące do dziejów miasta i historii Żmudzi. W jednej z sal wisi portret Jana Karola Chodkiewicza, a także kopia obrazu flamandzkiego malarza Pietera Snayersa „Bitwa pod Kircholmem”. Dalej znajdują się portrety osób z rodu Tyszkiewiczów, a także kolekcja bursztynu.
Szczególnym miejscem jest Ogród Zimowy. Pod koniec XIX w. hrabia Józef Tyszkiewicz dobudował do pałacu oranżerię. Na ówczesne czasy był to jeden z największych prywatnych ogrodów zimowych w Europie z sadzawkami, wodospadem, grotami i rzadką roślinnością, który działał przez cały rok. Podobnie jest i teraz. Bogata różnorodność egzotycznych roślin przenosi zwiedzających w tropikalny klimat. Tu nie ma zimy. Za to zwykle słychać świergot ptaków, a pomiędzy drzewami i kwiatami dostrzec można żółwie. I podobnie jak dawniej, w tym miejscu odbywają się koncerty, ale nie tylko muzyki poważnej… Również wydarzenia kulturalne w całkiem nowoczesnym wydaniu… Dodajmy, że rezydencja rodziny Tyszkiewiczów na stałe zapisała się na kartach historii Litwy jako miejsce pierwszego połączenia telefonicznego i pierwszej hydroelektrowni. W pobliskich budynkach gospodarczych, gdzie Tyszkiewiczowie mieli tłocznię oleju i fabrykę cukierków, kontynuowane są tradycje ręcznego wytwarzania słodyczy. W miejscowej manufakturze powstają rozmaite cukierki i lizaki. Ręcznie wyrabiana jest też czekolada – zgodnie z dawną recepturą rodu Tyszkiewiczów – ze skwarkami oraz z kawą i cykorią.
Kilkanaście kilometrów od Kretyngi (w regionie kretyngańskim) znajduje się kompleks zdrowotny z 16 basenami – Atostogu Parkas. Obiekt z mineralną wodą termalną, wydobywaną z głębokości około 2200 metrów położony jest w miejscowości Żibininkai (blisko Połągi). Odwiedzający to miejsce mogą nie tylko relaksować się w ciepłej wodzie. Mają także do dyspozycji basen sportowy o długości 25 metrów. Wykonywane są tutaj także zabiegi lecznicze m.in. z wykorzystaniem wody mineralnej i błota sapropelowego, powstającego na dnie zbiorników słodkowodnych. Zabiegi pomagają zachować zdrową skórę, wzmacniając funkcje układu odpornościowego i układu nerwowego. Ciekawostką jest działająca od 2018 roku pierwsza na świecie bursztynowa sauna. Jej wnętrze zostało pokryte wyłącznie naturalnym bursztynem bałtyckim, który jest podgrzewany za pomocą podczerwieni, przez co wykazuje on prozdrowotne właściwości. Sauna została wyposażona w 3 tony bursztynu.
Nerynga – wszystko w zgodzie z naturą
Podróżując po litewskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego nie sposób pominąć Neryngi, położonej na Mierzei Kurońskiej (mierzeja oddziela Zalew Kuroński od otwartego Morza Bałtyckiego). Można tam się dostać na kilka sposobów. Jadąc autem zmierzamy do Kłajpedy, skąd co jakiś czas kursuje prom pasażersko-samochodowy. Dotarcie na Mierzeję Kurońską tym środkiem transportu zajmuje kilka minut. Trzeba jednak pamiętać, że udajemy się na teren Parku Narodowego Mierzei Kurońskiej i za zezwolenie na wjazd pojazdem mechanicznym pobierana jest lokalna opłata (10 euro), ustanowiona przez administratora parku – samorząd Neryngi. Innymi wariantami transportu na Mierzeję Kurońską są promy pasażerskie z Kłajpedy lub z Kowna (kursują latem) lub linie autobusowe. Z kolei turyści podróżujący na rowerach muszą pamiętać, że poruszanie się po Mierzei Kurońskiej możliwe jest tylko po oznakowanych ścieżkach.
Nerynga rozciąga się wzdłuż mierzei na dystansie 50 km (pozostałe 48 km znajduje się po stronie rosyjskiej) i składa się z czterech dawnych wiosek rybackich, a obecnie miejscowości turystycznych: Juodkrantė, Preili, Pervalki i Nidy (ich połączenia nastąpiło w 1961 r.). Kurort leży na wąskim pasie lądu między Morzem Bałtyckim a zalewem w Parku Narodowym Mierzei Kurońskiej, który jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (właśnie w tym roku świętowane jest 25-lecie). Chronione dziedzictwo kulturowe i wyjątkowa przyroda Mierzei Kurońskiej tworzą harmonią rzadko spotykaną gdzie indziej. To jedno z najniezwyklejszych miejsc na Litwie. Mierzeja Kurońska została utworzona przez wiatr i prądy morskie. Przypomina o tym ekspozycja w siedzibie Parku Narodowego Mierzei Kurońskiej w Juodkrantė (w centrum dla zwiedzających).
Dzięki interaktywnej wystawie edukacyjnej turyści zapoznają się z dziejami tego lądu. Wspomnijmy, że nazwa mierzei pochodzi od bałtyjskiego plemienia Kurów, którzy do średniowiecza zamieszkiwali zachodnią część obecnej Litwy i Łotwy. Pobyt w kurorcie Nerynga daje możliwość obcowania z przyrodą i korzystania z tego, co daje natura (zdrowe, morskie powietrze, kąpiele leśne – czyli spacery leśnymi ścieżkami, etc.).
Nerynga to kraina wydm. Najbardziej zachwycają Szare Wydmy (zwane też Martwymi Wydmami), znajdujące się niedaleko drogi prowadzącej do Nidy, na odcinku pomiędzy osadami Juodkrantė i Pervalka. Trasa widokowa o długości 1 km prowadzi przez obszar, gdzie niegdyś znajdowały się wioski (zostały pochłonięte przez ruchome piaski). Tym szlakiem dojdziemy do małej wieży widokowej, skąd roztacza się wspaniały widok na zalew i wydmy. Rezerwat przyrody Nagliai, w którym wytyczono szlak, to idealne miejsce do podziwiania pięknego krajobrazu Mierzei Kurońskiej.
Baza noclegowa nad litewskim Bałtykiem – wybrane hotele:
Hotel Atostogų parkas – https://atostoguparkas.lt/
Hotel Gradiali – https://gradiali.lt/en/
Hotel Grand Baltic Dunes – https://www.grandbalticdunes.com/en/
Hotel Palangos Vetra – https://www.palangosvetra.lt/
Hotel Žilvinas – https://zilvinashotel.lt/
Nerynga – https://neringahotels.lt/en/
