Kowno – spacerem przez magiczne miasto

241 Kowno to drugie co do wielkości miasto na Litwie, ale turystycznie i kulturalnie na pewno niczym nie odstaje od Wilna – czyli stolicy i największej aglomeracji naszych wschodnich sąsiadów. W 2022 roku Kowno było Europejską Stolicą Kultury. Po raz kolejny odwiedziłem to urokliwe miasto, położone nad Niemnem. Już za chwilę – postaram się pomóc w wyborze miejsc, które warto odwiedzić. Do Kowna najszybciej dotrzemy samolotem, a także transportem drogowym. Przejazd autobusem lub samochodem z Warszawy trwa około sześciu godzin. Jednak już niebawem wygodnym środkiem transportu stanie się kolej. To dzięki powstającej magistrali Rail Baltica, która ma być skończona do 2025 roku. Wtedy czas przejazdu pociągiem od granicy z Polską do Kowna wyniesie około 20 minut, a z Warszawy – trzy i pół godziny. Położony u zbiegu dwóch rzek – Niemna i Wilii – zamek został zbudowany w XIV w. w celu obrony przed krzyżakami. Dookoła gotyckiej budowli obronnej powstała osada, która rozrosła się do obecnego miasta. Do dziś pozostała jedynie część murowanej zabudowy tejże twierdzy oraz wieża, w której znajdują się sale wystawowe Muzeum Miejskiego w Kownie. Turyści odwiedzający miejskie muzeum mogą skorzystać z multimedialnego przewodnika, przygotowanego w kilku wersjach językowych, w tym także w języku polskim. Przylegający do zamku Park Santaka jest nazywany sercem Kowna.

Wyruszamy na spacer po starym mieście, przemieszczając się wąskimi uliczkami i zaułkami. W wielu starych budynkach działają klimatyczne knajpki. Plac Ratuszowy tętni życiem przez cały dzień aż do późnych godzin wieczornych. Na kowieńskiej starówce można podziwiać budynki w stylu gotyku, renesansu i baroku.

Odwiedzamy Dom Perkuna – gotycki budynek, gdzie w pierwszej połowie XIX wieku mieścił się teatr, do którego uczęszczał Adam Mickiewicz. Obiekt został wzniesiony w II połowie XV wieku i była w nim siedziba Hanzy, czyli związku kupców. Obecnie działa tu Muzeum Adama Mickiewicza. Wśród zbiorów znajdują się m.in. kopie rękopisów polskiego poety oraz unikatowe wydania jego dzieł np. poemat „Pan Tadeusz” z 1898 roku i „Dziady” z 1905 roku. Mickiewicz przybył do Kowna w 1819 roku, by nauczać w gimnazjum – dziś Kowieńskim Gimnazjum Jezuitów. Mieszkał przez 4 lata w budynku przy Placu Ratuszowym. Głównym i najpiękniejszym traktem komunikacyjnym Starego Miasta jest ulica Wileńska – najstarsza w mieście, która stanowiła niegdyś część średniowiecznej drogi do Wilna. Po przebudowie została zamieniona w deptak. Spacerując ulicą Wileńską dojdziemy do Historycznego Pałacu Prezydenckiego. Reprezentacyjny budynek został wzniesiony w XIX wieku. Gdy w latach 1919–1939 Kowno było litewską stolicą, całe życie polityczne, ekonomiczne i kulturalne przeniosło się właśnie do tego miejsca. W pałacu mieszkali i pracowali trzej prezydenci Republiki Litewskiej: Antanas Smetona, Aleksandras Stulginskis i Kazys Grinius. Figury prezydentów Litwy z okresu międzywojennego znajdują się na dziedzińcu pałacu. Z kolei w budynku mieści się muzeum.

Warto wspomnieć, że w dwudziestoleciu międzywojennym – gdy Wilno należało do Polski – to właśnie Kowno było stolicą Litwy. Większość turystycznych atrakcji jest położona blisko siebie – zarówno na Starym, jak i Nowym Mieście, które zaczęło się kształtować w II połowie XIX w. Aby wczuć się w klimat Nowego Miasta, należy przejść całą aleję Wolności, a także przespacerować się wzdłuż ulicy Putvinskiego. Tam można podziwiać architekturę z lat 20. i 30. XX w. Liczący prawie 2 km deptak w centrum miasta, nazwany Aleją Wolności, uwielbiany jest przez mieszkańców i turystów.

Szczególnym miejscem na kowieńskiej mapie Street Artu jest galeria sztuki Kiemo. To zaułek, gdzie stare, szare kamienice – dzięki wspólnej pracy mieszkańców i artystów – nabrały zupełnie nowego kolorytu. Niezwykłe podwórko odwiedzają codziennie turyści z różnych stron świata.

Szczególnych doświadczeń dostarcza wizyta w Narodowym Muzeum Sztuki im. Čiurlionisa. Mikalojus Konstantinas Čiurlionis był uznanym na całym świecie litewskim malarzem i kompozytorem. Jego okres twórczy trwał tylko nieco ponad dekadę na przełomie XIX i XX wieku, ale w tym czasie udało mu się stworzyć ponad 400 dzieł muzycznych i namalować ponad 300 obrazów. Co ciekawe, jego muzyczny talent odkrył hrabia Michał Mikołaj Ogiński – wnuk Michała Kleofasa Ogińskiego – autora słynnego poloneza „Pożegnanie ojczyzny” – który ściągnął młodzieńca na swój dwór i dał zatrudnienie w książęcej orkiestrze. W późniejszych latach Čiurlionis swoją twórczością wywarł ogromny wpływ na sztukę i kulturę Litwy. W łotewskim muzeum narodowym znajdziemy też polskie akcenty, takie jak portret Stanisława Augusta Poniatowskiego i kolekcję kontuszy, będących częścią stroju szlacheckiego.

Okres międzywojenny w Kownie to jeden z najważniejszych dziejów w historii architektury kowieńskiej. Zabudowę w stylu Art Deco możemy podziwiać na wspomnianej już ul. Putvinskiego. Zaglądamy zatem do jednego z takich miejsc, które znajduje się w międzywojennej modernistycznej willi.

Udajemy się do Pożajścia w dzielnicy Pietraszuny, by zobaczyć barokowy kościół i zespół klasztorny kamedułów, wzniesiony w latach 1667–1690. Klasztor posiada unikatową architekturę. Część materiałów budowlanych sprowadzano z Włoch, co było ogromnym wyzwaniem logistycznym w tamtych czasach. Do dzisiaj zachowały się freski w pomieszczeniu zwanym Kapitułą oraz we wnętrzach kościoła katolickiego.

W pozostałych pomieszczeniach barokowego zabytku funkcjonują: muzeum, informacja turystyczna i restauracja, gdzie serwowane są potrawy przygotowywane według dawnych przepisów. Są także pokoje gościnne z nazwami historycznych postaci, związanych z tym obiektem, jak chociażby Napoleon Bonaparte, który w 1812 r. w drodze na Moskwę zajął kwaterę w klasztorze karmelitów.

W pobliżu znajduje się Zbiornik Kowieński, zwany Morzem Kowieńskim, czyli sztuczny zalew na Niemnie utworzony w roku 1958, kiedy to wybudowano zaporę elektrowni wodnej w Pietraszunach. Jego brzegi znajdujące się w obrębie miasta. To ulubiony teren rekreacyjny mieszkańców Kowna, także turystów i żeglarzy, którzy mogą spędzić czas w miejscowej marinie lub na wodzie.