Tam idziemy gdzie nas nie ma…

Gdzie się z niebem łączy ziemia,
Tam gdzie horyzontu kres,
Tam nasz cel wędrówki jest…
Te słowa studenckiej piosenki turystycznej sprzed kilku dziesięcioleci stały się tytułem książki o akademickiej turystyce w środowisku warszawskim od powojnia do roku 1990 oraz o ludziach, którzy byli jej animatorami. Po wielu latach od tych wydarzeń spore grono osób działających w kołach i klubach turystycznych na warszawskich uczelniach spotkało się na promocji tej książki.

Spotkanie po latach

Ta unikalna publikacja wydana została przez Oficynę Wydawniczą REWASZ w serii Zeszyty historyczne ruchu studenckiego. Spotkanie autorskie z Tomaszem Wojciechem Łękawskim autorem książki „Tam idziemy gdzie nas nie ma…” o warszawskim akademickim środowisku turystycznym w latach 1950-1990, odbyło się w Sali Balowej Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego. Była to okazja do spotkania po wielu latach kolegów i znajomych z tras rajdowych, górskich szlaków, wyjazdów trampingowych po świecie, ogniskowych śpiewanek czy giełd piosenki turystycznej. Wiara z różnych klubów turystycznych na warszawskich uczelniach bawiła się świetnie gromko śpiewając piosenki turystyczne sprzed lat. Na gitarach grali Marian Orlikowski, Mirek Wilczyński i Stefan Różycki. Spotkanie prowadził Zbyszek Kowal, doskonale znany w turystycznym środowisku akademickim, jeden z inicjatorów powstania tej książki.

Historia warszawskiej turystyki akademickiej
W książce, po krótkim wstępie historycznym w którym autor, Tomasz Łękawski, opisuje działalność protoplastów turystyki studenckiej – Akademickiego Koła Krajoznawczego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Akademickiego Związku Morskiego zlikwidowanych przez komunistów. Lata 50 to początek, po powstaniu ZSP i PTTK wyruszyły na trasy pierwsze rajdy i obozy wędrowne, zorganizowane zostały pierwsze studenckie kursy przewodnickie, 4 października 1956 powstało Biuro Podróży i Turystyki ALMATUR jako koordynator studenckiej działalności turystyczno-krajoznawczej i podróży zagranicznych.

W styczniu 1960 roku powstał Oddział Międzyuczelniany PTTK zrzeszający wszystkie aktywności akademickich turystów. Uruchomione zostały kursy Organizatorów Turystyki, co dało impuls do rozwoju turystyki, zwłaszcza pieszej, na poszczególnych uczelniach. W latach 60-tych powstało wiele klubów ogólnoturystycznych i turystyki kwalifikowanej, które organizowały ciekawe imprezy i rajdy. Łączono różne formy turystyki,w ramach imprez pieszych pojawiły się trasy rowerowe, kajakowe a nawet jeździeckie. Studenci penetrowali najciekawsze regiony Polski. Poza Rajdem Świętokrzyskim który wystartował już w roku 1957, zainaugurowano m.in. Rajd Bieszczadzki, Złaz Kampinoski, Rajd nad Wigrami, Beskid Niski, Noc Świętojańska i Wiosenny Złaz Puszcza Biała, oraz takie imprezy jak: Marzanna, Jesień Świętokrzyskich czy Orient Rajd. Zaczęły ukazywać się drukowane w małej poligrafii studenckie informatory, przewodniki i śpiewniki turystyczne.

W Świat!
Na początku lat 70-tych wystartowała też turystyka zagraniczna. Dzięki pomocy Almaturu za granicę wyruszyły pierwsze obozy studenckie: na Bliski Wschód (unikatowskie ORIENT-y i LEWANT-y), do tzw. demoludów zwłaszcza Rumunii, Węgier i Bułgarii (“Arkan”, “Tokaj”, czy “Rodopy”), oraz dalej do Indii, Iranu (przewodnicy świętokrzyscy i beskidzcy) czy na Daleki Wschód. Studenckie grupy eksplorowały w ramach trampingu, Europę (akcja Farlandia) ale dotarły także do Japonii i Stanów Zjednoczonych. Organizowano wyprawy turystyki kwalifikowanej, górskie w Hindukusz i Karakorum, żeglarskie, kajakowe i rowerowe czy egzotyczne wyprawy trampingowe. W kraju nadal powodzeniem studenckiej braci cieszyły się imprezy rajdowe oraz turystyki kwalifikowanej. Organizowano wiele imprez turystyki kulturalnej takich jak “Noc Wagantów” na zamku w Oporowie, “Przedświt”, “Forresteria”, “Prawosławny Sylwester”, “Kurpiowskie Rondo”, “Kurdesz” czy transgraniczny “Kot w worku”. Wspaniale rozwijającą się turystykę akademicką zastopował stan wojenny w 1981 roku.
Lata 80. to coraz bardziej widoczny kryzys w turystyce akademickiej, zmieniały się warunki polityczne sytuacja gospodarcza oraz zainteresowania i potrzeby samych studentów, coraz mniej było chętnych na imprezy wędrowne z namiotami, turyści woleli wygodne hotele i większy komfort. Dawne rajdy, złazy, obozy miały coraz mniej zwolenników, taka forma turystyki odeszła w zapomnienie, chociaż niektóre tamte kluby funkcjonują do dzisiaj ale już raczej jako grupy turystycznych weteranów dalej uprawiających turystykę w swoim gronie.

W drugiej części książki autor omawia koła i kluby środowiskowe, było ich ponad sto, działające w warszawskim środowisku akademickim: Studenckie Koła Przewodników Beskidzkich i Świętokrzyskich, Warszawski Yacht Club, Studencki Klub Jeździecki, Akademicki Klub Narciarski, Warszawski Akademicki Klub Speleologiczny, Klub Turystyki Kolarskiej “Vagabundus”, Akademicki Klub Ochrony Przyrody “Ucho Łosia” czy WKP “Sakwojaż” oraz kluby specjalistyczne na wielu warszawskich uczelniach.

W kolejnym rozdziale omówione zostały aktywności wyrosłe na gruncie turystyki studenckiej, takie jak Akcja letnia w Bieszczadach wyludnionych po akcji Wisła, Spór o Bieszczady na łamach Tygodnika Studenckiego „Politechnik” oraz innych tytułów prasowych o utworzeniu rezerwatów turystycznych na terenie Bieszczadów, Międzynarodowe hotele studenckie, działalność wydawnicza, studenckie schroniska i bazy namiotowe oraz piosenka turystyczna śpiewana przy ogniskach i na giełdach piosenki studenckiej. Ciekawy jest tekst o rajdowych znaczkach i plakietkach, plakatach i informatorach.

Ważną częścią książki jest rozdział o wybitnych postaciach studenckiego ruchu turystycznego, z których wielu zostało później profesorami, działaczami gospodarczymi, dyplomatami i politykami. Opisani zostali: Marek Dąbrowski, Janusz Drużycki, Zygmunt Gontarz, Tadeusz Halpern „Tapek”, Andrzej Harski, Tomasz Janiszewski, Jerzy Jaszczuk, Andrzej Karczmarewicz, Zbigniew Kowal, Tomasz Bonawentura Kowalik, Stanisław Kryciński „Stasinek”, Tomasz Krzywicki „Trybow”, Adam Kulewski, Edmund Kuna, Krzysztof Łopaciński, Olgierd Łotoczko, Marek Mazur „Wąs”, Witold Stanisław Michałowski, Bogdan Mościcki, Marek Nowicki, Bogdan Opowicz, Wilhelm Mieczysław Orsetti „Willi”, Ryszard Ożyński, Przemysław Pilich, Maciej Popko, Wiesław Prichodko, Stefan Robotowski „Rzęch”, Stefan Różycki, Wanda Siedlecka „Pixi”, Zofia Szajuk, Wiesław Wachowski i Andrzej Wielocha. Warto też zaznaczyć, że w skorowidzu nazwisk występuje ponad dziewięćset osób!

Autor, Tomasz Łękawski przez 4 lata zbierał materiały do swojej książki. Odbył setki rozmów z działaczami turystycznymi sprzed lat, zebrał ogrom informacji o ludziach zaangażowanych w warszawską turystykę akademicką oraz o kołach i klubach turystycznych działających na warszawskich uczelniach. Ocalił od zapomnienia całą epokę warszawskiej turystyki studenckiej.

Tomasz Wojciech Łękawski – Tam idziemy gdzie nas nie ma… Warszawskie środowisko turystyczne w latach 1950-1990. Seria: Zeszyty historyczne ruchu studenckiego. Oficyna Wydawnicza REWASZ. Warszawa 2024. 360 str. ISBN 978-83-8122-071-2

Zdjęcia: Grzegorz Micuła read&fly i Tomasz Krzywicki „Trybow”