Alicja MicułaCzy jest ktoś, kto nie zna obrazu namalowanego przez Edvarda Muncha Krzyk? Nie sądzę. Nawet jak nie kojarzymy autora, to prawie słyszymy ten przerażający krzyk.
Ten krzyk niesie się przez karty powieści Lisy Strømme, która wprowadza nas w świat malarzy zjeżdżających na czas krótkiego norweskiego lata do nadmorskiej wioski Asgardstrand. Świat widziany oczami tytułowej dziewczyny z poziomkami, Johanne Lien.
W tle są jej spotkanie z Edvardem Munchem, pierwsze próby malarskie pod jego okiem, fascynacje jego twórczością i dziwnym dla miejscowych trybem życia malarza. Tajemnice wiążą się ze spotkaniami Muncha z jego muzą, rudowłosą pięknością, która traktowała Johanne – swoją służącą – jak przyjaciółkę. Jednak nad wyraz dzielna Johanne nie ze wszystkimi wydarzeniami tego lata była w stanie sobie poradzić… Tajemnice i emocje towarzyszące mieszkańcom wioski Asgardstrand podczas tego niespokojnego lata znajdziemy na kartach tej książki.
Nie bez przyczyny Lisa Strømme każdy rozdział poprzedza cytatami z „Teorii kolorów” Johanna Wolfganga von Goethego. Twierdził on, że prawa odnoszące się do barw rozciągają się na wszystkie kategorie rzeczywistości i łączą barwy ze stanami psychicznymi. Zielony uspokaja, czerwony pobudza, żółty drażni. Goethe upierał się, że określone barwy wpływają na naszą psychikę w ściśle określony, jednakowy u każdego sposób. Tak też oddziałują na nas obrazy Edvarda Muncha, pełne niepokoju i szalonych kolorów.
Edvard Munch, który urodził się w Norwegii (w 1863 r.) i wychował w Christianii (dzisiejsze Oslo) był wychowywany przez ojca cierpiącego na chorobę psychiczną. Matka Edvarda Muncha zmarła na gruźlicę w 1868 roku, pozostawiając 5-letniego Edvarda, jego trzy siostry i młodszego brata pod opieką dużo starszego męża, lekarza przepojonego religijnością, która często przeradzała się w ponury fanatyzm. Najgłębsze uczucie chłopca spoczywało na Sophie, jego starszej siostrze. Jej śmierć w wieku 15 lat, również na gruźlicę, zraniła go na całe życie. Umierając, poprosiła o wyniesienie jej z łóżka i posadowienie na krześle. Munch, który namalował wiele kompozycji przedstawiających jej chorobę i ostatnie dni, trzymał to krzesło aż do swojej śmierci.
Doświadczenia te miały również wpływ na jego twórczość. Jak twierdził Edvard Munch podczas malowania obrazu Krzyk odtworzył wizję, która go ogarnęła, gdy pewnego wieczoru w młodości spacerował z dwoma przyjaciółmi o zachodzie słońca. Jak to później opisał, „powietrze zamieniło się w krew”, a „twarze moich towarzyszy stały się jaskrawo żółto-białe”. Wibrując w uszach, usłyszał „ogromny, niekończący się krzyk przebiegający przez naturę”.
Wpływ na bohemę w Kristianii, z którą Munch coraz bardziej się bratał, miał niewątpliwie alkohol i swobodny styl życia. Jego pierwsze doświadczenie seksualne prawdopodobnie miało miejsce latem 1885 roku, kiedy miał 21 lat. Spotykał się w lesie w pobliżu Aasgaardstrand z Millie Thaulow, żoną dalekiego kuzyna. Był wściekły i zachwycony, gdy związek trwał, udręczony i opuszczony, gdy Millie zakończyła go po dwóch latach. Kolejną muzę spotkał Munch w 1898 roku podczas wizyty w Kristianii. Tulla Larsen miała stać się jego okrutną muzą. Ich związek upamiętnił w Tańcu życia z lat 1899-1900, którego akcja toczy się w letnią noc w Aasgaardstrand (www.edvardmunch.org).
Obecnie Edvard Munch, wraz z Gustavem Klimtem, uważany jest za najwybitniejszego malarza symbolistę XX wieku. Nigdy się nie ożenił, a swoje obrazy nazywał swoimi dziećmi i nienawidził rozłąki z nimi. Jego Krzyk określany jest ikoną sztuki nowoczesnej, Mona Lisą naszych czasów.
Powieść Lisy Strømme „Dziewczynka z poziomkami” to opisana z pasją romantyczna podróż w czasie ukazana na tle pięknego nordyckiego krajobrazu z wielką sztuką w tle.
Tytuł: Dziewczynka z poziomkami
Autor: Lisa Strømme
Wydawnictwo: ARKADY Warszawa, 2021
https://arkady.eu
Stron: 270
