Grzegorz MicułaDawne górnicze miasto Bańska Szczawnica (Banská Štiavnica) to jedno z najpiękniejszych i najciekawszych pod względem historycznym miejsc na Słowacji.
Bańska Szczawnica jest jednym z najbogatszych w zabytki miast słowackich. Jest tu 360 obiektów zabytkowych. Najwięcej zabytków Bańskiej Szczawnicy skoncentrowanych jest na obszarze między Placem św. Trójcy a Placem Ratuszowym. Obydwa place oddziela gotycki Kościół św. Katarzyny z końca XV wieku oraz budynek ratusza ze smukłą wieżą zegarową. Tworzą one wyjątkowy zespół o wielkiej wartości kulturowej i historycznej, wkomponowany w górski krajobraz Gór Szczawnickich. To urocze miasto z bogatą historią górniczą, wpisane zostało w 1993 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Kościół przerobiony na zamek
Zwiedzanie Bańskiej Szczawnicy, najlepiej zacząć od Starego Zamku, w którym mieści się dziś muzeum historii i kultury regionu. Ta niepozornie wyglądająca z zewnątrz budowla, kryje w sobie interesujące wątki i historie. Zamek w Bańskiej Szczawnicy przebudowany został w średniowieczu z XIII-wiecznego kościoła romańskiego. W XV wieku kościół otoczono murem, w połowie XVI wieku, w związku z zagrażającymi miastu najazdami tureckimi przekształcono w fortecę. Malowniczo położony na wzgórzu ma świetnie zachowane mury obronne, baszty i kaplicę. Obecnie w zamku można obejrzeć różnorodne wystawy w tym ciekawą ekspozycję wytwarzanych w okolicy ceramicznych fajek oraz lapidarium z kamiennymi rzeźbami i fragmentami architektury. Duże wrażenie robią barokowe obrazy religijne z tutejszej Kalwarii oraz ekspozycja XIX wiecznych tarcz strzeleckich.
Ważnym punktem na turystycznej mapie miasta jest Nowy Zamek z 1571 roku zbudowany dla obrony przed tureckim zagrożeniem, skąd rozciąga się piękny widoki na miasto i otaczające je góry. Ciekawy jest też gotycki kościół św. Katarzyny z 1491 roku, wzniesiony w okresie świetności Bańskiej Szczawnicy. Wtedy też powstał system fortyfikacji miejskich, którego pozostałości znajdziemy w Starym Zamku. Wart zobaczenia jest Ratusz z oryginalnym zegarem chodzącym „wstecz” a także barokowa Kolumna Świętej Trójcy na Rynku. Można tu też zwiedzić Muzeum Mineralogiczne w którym zgromadzono ponad 400 rzadkich minerałów z całego świata.
Srebrne miasto Bańska Szczawnica jest jednym najstarszych i najważniejszych miast górniczych w Europie. Wydobycie metali szlachetnych w Górach Szczawnickich ma bardzo długą tradycję. Już w połowie XII wieku region ten nazywany był „Terra banensium“, czyli ziemia górników. Wśród wydobywanych rud przeważają rudy srebra, dlatego też Bańską Szczawnicę nazywano również „srebrnym miastem“. Pod koniec XIII wieku wydobywano tu rocznie 5 ton srebra. Dziesięciotysięczna dzisiaj Bańska Szczawnica była w XVIII wieku trzecim co do wielkości miastem królestwa Węgier! Bańska Szczawnica była w tym czasie największym ośrodkiem wydobycia metali szlachetnych w monarchii habsburskiej. W latach 1790-1863 wydobyto tu 490 ton srebra i 11 ton złota! W 1735 roku została tu założona najstarsza szkoła górnicza w ówczesnym Królestwie Węgier, przemianowana w 1762 roku na Akademię Górniczą – pierwszą wyższą szkołę tego typu na świecie! Dzięki licznym przywilejom, nadawanym przez królów Węgier miasto intensywnie się rozwijało. Zyski z górnictwa zasilały przede wszystkim królewski skarbiec, ale wraz z nimi rosła także zamożność miasta i jego mieszkańców, stąd w Bańskiej Szczawnicy zachowało się do dzisiaj tyle ciekawych zabytków.
Kaplice Kalwarii
Kalwaria Szczawnicka uważana jest za jedną z najpiękniejszych barokowych Kalwarii w Europie. Ten unikalny kompleks sakralny wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, zbudowany został w XVIII wieku i składa się z szeregu kaplic i kościołów, które odwzorowują Drogę Krzyżową w Jerozolimie. Kalwaria w Bańskiej Szczawnicy jest ważnym miejscem pielgrzymkowym, przyciągającym zarówno wiernych, jak i turystów zainteresowanych historią i architekturą.
Kalwarię czyli zespół późnobarokowych kaplic i kapliczek, którymi zabudowane zostało z rozmachem w połowie XVIII wieku (lata 1745-1751) na wzniesieniu Scharffenberg (Ostrý vrch 725 m n.p.m.). Kalwaria Szczawnicka ma siedemnaście kaplic, trzy kościoły: Dolny, Święte schody i Górny kościół, stację Więzienną (Ecce homo) i Święty Grobowiec. Barokowe płaskorzeźby drewniane w kaplicach przedstawiają, kluczowe momenty ostatnich dni życia Jezusa, Drogę Krzyżową i Śmierć. Ze szczytu rozciągają się piękne widoki na leżącą u stóp Kalwarię, miasto Bańska Szczawnica i okoliczne góry.
Fotograf gwiazd i browar w synagodze
W Bańskiej Szczawnicy w maju 1912 roku urodził się Deżo Hoffmann światowej sławy fotograf gwiazd m.in. nadworny fotograf Beatlesów ale także ale także całej plejady gwiazd muzyki rozrywkowej i filmu: Rolling Stonesów, Franka Sinatry, Charlie Chaplina, Marlona Brando, Prince’a, Stevie Wondera, Brigitte Bardot, Marylin Monroe i wielu, wielu innych. W jego rodzinnym domu jest niewielkie muzeum.
Obecnie w Bańskiej Szczawnicy jest 12 cmentarzy (katolickie, ewangelickie i żydowski) – najwięcej z wszystkich miast na Słowacji! Atrakcją kulinarną jest wizyta w miejskim browarze ERB, gdzie w zabytkowych wnętrzach można odbyć degustację piw ważonych na miejscu. Przy okazji można zwiedzić ten znany słowacki browar gdzie ważenie piwa odbywa się w synagodze z końca XIX wieku.
Superwulkan Štiavnica
Bańska Szczawnica leży w środku wielkiej kaldery utworzonej kilkanaście milionów lat temu przez zapadnięcie się ogromnego wulkanu po erupcji którego pozostały bogate złoża rud cennych metali i innych minerałów eksploatowane tu przez kilka stuleci. Aż do połowy XIX w. wydobywano i przerabiano tu znaczne ilości złota i srebra.
Niektóre z dawnych kopalnianych sztolni zostały zabezpieczone i udostępnione turystom, jest tu górniczy skansen oraz kilka muzeów w tym mineralogiczne. Jedną z największych atrakcji miasta jest system zbiorników wodnych tzw. tajchów, gdzie gromadzona była woda służąca do wprawiania w ruch kopalnianych urządzeń.
Z superwulkanem Štiawnica związane są też źródła termalne do dziś wykorzystywane w lecznictwie i dla relaksu, a w pobliskim uzdrowisku Sklene Teplice wykorzystywana jest woda wypływająca z 14 źródeł. Kąpieli w leczniczej wodzie termalnej (o temperaturze 42 st.C) można zażyć także w naturalnej jaskini “Parenica”.
Zdjęcia: Grzegorz Micuła Read&Fly Magazine
Filmy o Bańskiej Szczawnicy.
https://www.youtube.com/watch?v=gXPpGu2K1SE
https://www.youtube.com/watch?v=hX2JcWjIjKk
