Grzegorz MicułaTureckie wybrzeże Morza Egejskiego to właściwie jeden wielki gaj oliwny. Jesienią, kiedy odbywa się zbiór oliwek, trwa tu gorączkowe otrząsanie i zbieranie oliwek, które trafiają do przetwórni, gdzie wytłaczana jest z nich oliwa – prawdziwy superfood.
Tradycja uprawy drzew oliwnych na tym terenie ma już kilka tysięcy lat. Przyrządy do tłoczenia oliwy z oliwek znajdywano w ruinach antycznych osiedli. Używano jej w kuchni, do oświetlania w lampkach oliwnych, w kosmetyce czy sporcie – do smarowania ciała przez atletów.
Szczerze mówiąc produkcja oliwy z oliwek kojarzyła mi się bardziej z takimi krajami jak Hiszpania, Włochy czy Grecja niż z Turcją, więc postanowiłem wybrać się w tamten rejon, zwłaszcza że jest on również bardzo ciekawy turystycznie.
Zaczęliśmy od Çanakkale, miasta nad cieśniną Dardanele, zwaną w starożytności Hellespontem. Przy porcie stoi wielki, drewniany koń trojański, pozostały po produkcji filmu „Troya” z Bradem Pittem, przypominający, że niedaleko, około 30 km stąd, leży słynna Troja, miejsce Wojny Trojańskiej, opisanej przez Homera w starogreckim poemacie epickim Illiada. Wykopaliska słynnego archeologa-amatora Heinicha Schliemanna doprowadziły do odkrycia na wzgórzu Hisarlik ruin słynnego miasta.
Troja – wykopaliska i muzeum
Troja to starożytne miasto znajdujące się w historycznej krainie Troada w Azji Mniejszej. Archeolodzy odkryli pozostałości dziewięciu miast, które były niszczone i ponownie wznoszone na tym samym miejscu. Opisana przez Homera Troja była prawdopodobnie siódmym z kolei miastem. Stanowisko archeologiczne, czyli tell Troi w pobliżu wsi Tevfiklye wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1998 roku.
Obecnie teren wykopalisk to rozległa, słabo czytelna plątanina kamiennych murów i fundamentów, dlatego przed zwiedzaniem zabytkowych ruin miasta warto odwiedzić otwarte w 2018 roku nowe Muzeum Troi, jedno z najważniejszych, współczesnych muzeów archeologicznych na świecie. Na czterech piętrach i ponad 12 tysiącach metrów kwadratowych wystawiono prawie dwa tysiące eksponatów: antyczne posągi i figurki wotywne, fragmenty sarkofagów, naczynia, ówczesną broń i narzędzia, stare monety, przedmioty codziennego użytku oraz unikalną biżuterię ze złota, miedzi i szkła.
Multimedialne Muzeum Troi, które pozwala zapoznać się z historią tego miejsca stoi w pobliżu zabytkowych ruin. Na czterech piętrach nowoczesnego gmachu pokazano m.in. artefakty obrazujące 5 tys. lat historii starożytnej cywilizacji trojańskiej oraz dzieje mieszkańców tego antycznego miasta. Turyści mogą tu zaznajomić się z mitologią, geografią oraz historią wykopalisk archeologicznych w tym regionie. Dowiedzieć się o kulturach i miastach, które rozwijały się i upadały w antycznej Troadzie.
Antyczne Assos
Jadąc dalej wzdłuż wybrzeża na południe natrafiamy na dobrze zachowane antyczne miasto Assos, które zajmuje szczyt stromego, wulkanicznego wzgórza schodząc w kierunku morza. Obecnie jest tu turecka wioska Behramkale, skąd stromym podejściem wchodzimy na szczyt, gdzie na dawnym akropolu zachowały się okazałe ruiny świątyni Ateny. Greccy osadnicy z pobliskiej wyspy Lesbos osiedlili się tu w VIII wieku p.n.e. i w 540 r. p.n.e. wznieśli olbrzymią dorycką świątynię bogini Ateny, uważanej za obrończynię miasta. Wyróżnia się ona swoimi kolumnami i oszałamiającym widokiem na Morze Egejskie, wyspę Lesbos i malowniczą zatokę Edremit. Miastem w czasach antyku rządził Hermiasz, uczeń Platona, filozof, który próbował wprowadzić w życie platoński ideał miasta-państwa. Przez kilka lat jego gościem był Arystoteles, który założył tu szkołę filozoficzną. Według legendy miasto Assos było także jednym ze źródeł bogactwa mitycznego króla Krezusa.
W średniowieczu Turcy osmańscy wykorzystali kamienie z antycznego miasta do budowy na szczycie skalistej góry zamku. W XIV stuleciu stanął tam także meczet wzniesiony na miejscu bizantyjskiego kościoła z VI wieku.
Pozostałe po antycznym Assos ruiny otoczone są warownymi murami z okresu hellenistycznego o wysokości 14 m i łącznej długości ponad 3 kilometrów z okazałymi wieżami obronnymi, W tym zajmującym obszar 55 ha mieście zachował się teatr, agora, gimnazjon oraz pełna sarkofagów nekropolia. W maju 2017 roku miasto Assos wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Ayvalik i Cunda
O drugiej stronie zatoki Edremit leży malownicze miasteczko Ayvalik, 30-tysięczny nadmorski kurort, chętnie odwiedzane przez turystów, zwłaszcza tureckich. Latem można stąd popłynąć promem na pobliską grecką wyspę Lesbos. Można obejrzeć w starej greckiej dzielnicy Ayvalik kościół Taksiyarhis, wybudowany w 1844 r. obecnie muzeum z ciekawą architekturą, niekompletnym ikonostasem i bogato zdobioną amboną oraz religijnymi freskami. W Ayvalik jest także ciekawe muzeum pojazdów. Za miastem znajduje się ładna plaża Sarmisakli. Ayvalık jest również miejscem atrakcyjnym dla nurków, ma krystalicznie czystą wodę, bogatą florę i faunę podwodną, a nawet rafę koralową, gdzie żyją czerwone korale szlachetne (Corallium rubrum). Łagodny klimat, wiatr i fale przyciągają też zwolenników windsurfingu i żeglowania. Najsłynniejszą potrawą pochodzącą z miasteczka jest kanapka czyli Ayvalık tost. Tostowe pieczywo podawane jest z turecką kiełbasą (sucuk), serem, plasterkiem pomidora, ketchupem i majonezem. Pomimo braku wyrafinowania jest to danie słynne na cały kraj, często podawane jako szybka przekąska w przydrożnych barach.
Naprzeciwko miasta leży spora wyspa Alibey Adasi nazywana też Cunda. Prowadzi na nią grobla i most. Na wzgórzu nad malowniczym miasteczkiem Cunda, obok kamiennego wiatraka z kawiarnią, z pięknym widokiem na okolicę stoi dawna grecka cerkiewka w której urządzono bibliotekę. Zejście na nabrzeże i do portu odbywa się wąskimi uliczkami wśród palm i bougenvilli. Nadbrzeżne bary i tawerny w sezonie pełne są turystów, a z nabrzeża odpływają jachty i stateczki wycieczkowe. Urocze miejsce.
Zbiory oliwek w Turcji są ważnym elementem gospodarki tego kraju, ponieważ Turcja jest jednym z największych producentów oliwek na świecie. Uprawia się tu 136 odmian oliwek. Główne regiony produkcji to południowo-zachodnia Anatolia oraz wybrzeże Mórz Egejskiego i Śródziemnego, gdzie panuje korzystny śródziemnomorski klimat. Okres zbiorów zwykle przypada na jesień, zaczynając się we wrześniu i trwając do listopada, w zależności od regionu oraz odmian oliwek. Produkcja obejmuje zarówno oliwki stołowe, jak i oliwę, a jakość zbiorów jest uzależniona od czynników takich jak pogoda, temperatury czy opady. Region ten cieszy się reputacją producenta wysokiej jakości oliwy z oliwek, która jest ceniona zarówno na rynku lokalnym, jak i międzynarodowym.
Zdjęcia: Grzegorz Micuła https://readandfly.pl i Bartek Kicior (1)
