Kretynga leży nad rzeczką Okmianą w odległości 12 km na wschód od Połągi – litewskiego Sopotu. Jest to jedno z najstarszych miast na Litwie.

Już w XIII wieku był tu zamek Kawalerów Mieczowych zdobyty przez Litwinów.

Litewski Watykan
Ze względu na liczne kościoły i klasztory miasteczko nazywane jest czasem Litewskim Watykanem. W XVI wieku miejscowe dobra należały do Chodkiewiczów. Jan Karol Chodkiewicz hetman wielki litewski i wojewoda wileński i starosta żmudzki był fundatorem miejscowego kościoła i klasztoru bernardynów. Po nich miasto należało do Sapiehów, później Massalskich i Potockich, a od połowy XIX wieku do Tyszkiewiczów w których rękach znajdowało się do II wojny światowej.

Zabytki Kretyngi
Główną atrakcją Kretyngi jest Pałac Tyszkiewiczów wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku przez Józefa Tyszkiewicza z dwóch bezstylowych starych budynków.

Po wyremontowaniu połączone zostały ogromną, przeszkloną oranżerią w której Józef Tyszkiewicz urządził słynny na całą Europę przepiękny ogród zimowy z sadzawkami, sztucznymi grotami i wodospadami.

Rosło w nim wiele gatunków rzadkich, egzotycznych roślin, a do podwieczorku mogło zasiąść jednocześnie nawet sto osób. W tamtych czasach to właśnie do Kretyngi przybywały wycieczki z Kłajpedy, Tylży, Królewca i z Połągi.

Hrabia Tyszkiewicz innowator
Hrabia Józef, który interesował się wynalazkami technicznymi, próbował zastosować je w swoich majątkach. Ciągle coś przerabiał, kopał stawy, budował tamy, zakładał ogrody. Dzięki jego staraniom pierwszy na Litwie telefon zadzwonił właśnie w Kretyndze. Pierwsza prywatna linia telefoniczna na Litwie połączyła w 1882 roku dwory Tyszkiewiczów w Kretyndze oraz Ogińskich w Retowie i Płungianach. Podczas I wojny światowej pałac i otaczający go park zostały częściowo zniszczone przez niemieckich żołnierzy. Hrabia Aleksander Tyszkiewicz po powrocie do Kretyngi odnowił rezydencję w której Tyszkiewiczowie mieszkali do 1944 roku.

Muzeum w pałacu
Po II wojnie w pałacu mieściła się szkoła rolnicza, a w oranżerii była hala sportowa i składowisko rupieci. Obecnie, po remoncie w latach 90. w pałacu mieści się Muzeum Kretyngi z ciekawą ekspozycją o historii Żmudzi. Zobaczyć można m.in. drewniane rzeźby i zbiory archeologiczne. W pałacu eksponowane są przedmioty z epoki: meble, obrazy, porcelana, mnóstwo fotografii, z których spoglądają Tyszkiewiczowie. Mogli oni z pałacowego korytarza na pierwszym piętrze z jednej strony spoglądać na park i kaskadę, a z drugiej na ogród zimowy z ozdobnym balkonem.

Ogród zimowy
Obecnie w oranżerii zrekonstruowany został ogród zimowy. Rośnie w nim 580 gatunków roślin, w tym bananowce i kolekcja kaktusów.

Jest też kawiarnia „U Grafa”. Pałac otacza park krajobrazowy, zaprojektowany w XIX w. przez ogrodnika z Austrii, Hajduka. Można tu podziwiać stare kasztanowce, klony i lipy oraz wiekowe dęby, pamiętające ponoć jeszcze czasy Karola Chodkiewicza. Pozostały też dwa stawy, no i rzeka Okmiana (lit. Akmena) płynąca tuż za pałacem, po której latem pływa statek spacerowy.

Kościół p.w. Zwiastowania NMP
Katolicki kościół pobernardyński p.w. Zwiastowania NMP w Kretyndze, wraz z klasztorem, ufundowany został w 1610 r. przez Karola Chodkiewicza jako wotum za zwycięstwo w bitwie pod Kircholmem i odnowiony sto lat później przez Kazimierza Sapiehę. Skromne wnętrze kryje cenne wyposażenie, a w krypcie pod kościołem stoją metalowe trumny Chodkiewiczów. W wystroju kościoła, w którym zachowało się wiele elementów gotyckich i renesansowych, jest siedem barokowych ołtarzy. Ołtarz główny to największy drewniany ołtarz na Litwie, ma 16 m wysokości i 8 m szerokości, znajduje się w nim 21 rzeźb. Zachowały się też liczące ponad 400 lat drewniane drzwi, najstarsze na Litwie. Dekoracje snycerskie przedstawiają członków rodziny Chodkiewiczów oraz herby tej rodziny i rodu.

Słynni z Kretyngi
Hetman Karol Chodkiewicz, słynny dowódca wojskowy i zwycięzca w wielu bitwach, m.in. pod Kirholmem i Chocimiem jest najsłynniejszą osobą związaną z Kretyngą. Drugą znaną postacią jest Berek Joselewicz, który urodził się w Kretyndze w roku 1764. Polski kupiec pochodzenia żydowskiego, pułkownik Wojska Polskiego, oficer Legionów Polskich we Włoszech, kawaler orderu Virtuti Militari, który zginął podczas potyczki z Austriakami pod Kockiem..

Dzisiejsza Kretynga
Jest to liczące ok. 25 000 mieszkańców urocze miasteczko, połączone mostem zbudowanym przez Tyszkiewiczów. Przechodząc obok pałacowego parku w stronę kościoła i dalej do cmentarza mijamy ogromny, podświetlany krzyż.

Nic dziwnego, bo przecież oznakowany szlak Jakubowych pielgrzymów przechodzi przez Kretyngę. Wyruszając z rejonu Plungiańskiego wiedzie przez zachodnią Litwę, od Kretyngi przez Rudaicai, Żibininkai w stronę Braniewa i Elbląga. Polski odcinek szlaku, nazywany jest Pomorską Drogą św. Jakuba.

Na miejskim cmentarzu zobaczyć można neogotycką kaplicę grobową rodu Tyszkiewiczów oraz kaplicę grobową Jurgisa Ambrozijusa Pabreža – franciszkańskiego zakonnika, pierwszego litewskiego botanika i jednego z najbardziej cenionych naukowców; który przez wielu mieszkańców Kretyngi uważany jest za świętego. Po obejrzeniu cmentarza i imponującej kaplicy-mauzoleum hrabiów Tyszkiewiczów wracamy przez most, po którym Tyszkiewiczowie przechodzili z pałacu do kościoła.

Nieopodal dawnego pałacowego browaru wylegują się w słońcu miejscowe koty. Spoglądamy z mostu w dół na Grotę Lourdes, zbudowaną przez franciszkanów w 1933 roku i strumień płynący w pobliżu, którego woda ma ponoć właściwości uzdrawiające.

Pomnik Karola Chodkiewicza
Na Placu Ratuszowym stoi pomnik Jana Karola Chodkiewicza (1560 – 1621) – hetmana WKL, wojewody wileńskiego, założyciela Kretyngi, fundatora kościoła i klasztoru w tym mieście. Głównym akcentem wzniesionego w 2009 roku pomnika są otwarte drzwi, na których przedstawiony jest hetman, zwycięzca spod Kircholmu, który wraca z przeszłości zobaczyć współczesną Kretyngę. W trójkącie nad arką jest herb Chodkiewiczów – Gryf z mieczem.

W Centrum Informacji Turystycznej, znajdującym się przy ul. Vilniaus 2B, tuż przy kościele Zwiastowania NMP, można zaopatrzyć się w materiały wydane w języku polskim, co wcale jeszcze nie jest na Litwie standardem. Najczęściej używanym językiem jest bowiem litewski, rosyjski i angielski. Ale to się też zmienia dla gości z Polski na lepsze.
Więcej informacji można znaleźć na stronie miasta Kretynga.

Fot.: Joanna i Alicja Micuła